- 6.01.2022 09:38
- (4)
Biyolojik çeşitlilik kara, deniz ve diğer su ekosistemlerinde yer alan tüm habitatların çeşitli biyotik ve abiyotik faktörler bakımından gösterdiği farklılıklar gibi, bu ekosistemlerde yaşayan canlı ve cansız varlıkların kendi aralarında yere ve zamana göre değişen özellikleri ile genler, türler ve ekosistemlerin tamamını ifade eder. Aynı zamanda biyolojik çeşitlilik insan faaliyetleri ile doğal yaşam arasındaki ilişkileri, genetik çeşitlilik ve ekosistemlerin bütünlüğü konularındaki anlayışı ifade etmektedir.[1]
Türkiye Avrupa-Sibirya, İran-Turan ve Akdeniz fitocoğrafik bölgesi gibi üç ayrı floristik bölgenin kesiştiği bir konumda bulunmakta olup, Asya ve Avrupa gibi iki büyük kıta arasında bir köprü vazifesi görmektedir. Bu nedenle gerek coğrafik gerek iklimsel ve gerekse jeomorfolojik yapısı itibariyle birçok farklı ekosisteme sahip (orman, yüksek dağ, step, kayalık vb.) olup küçük bir kıta özelliği kazanmıştır. Bu olağanüstü ekosistem ve habitat çeşitliliği de beraberinde tür çeşitliliğini getirmiştir. Böylece yurdumuz önemli bir gen merkezi olmakla birlikte gerek floristik ve gerekse faunistik açıdan ekvatoral ve subekvatoral kuşaklardan sonra dünyanın en zengin biyolojik çeşitliliğe sahip bölgeleri arasında yer almıştır.[2]
Türkiye’ de yaklaşık 9.000’i doğal olmak üzere 10.000’e yakın bitki türünün Türkiye’de yayılış gösterdiği ve bunların %35’inin endemik olduğu belirtilmektedir. [3]
Düzce İlinin Coğrafik Yapısı
Karadeniz Bölgesinde yer alan Düzce ili, güney ve güneydoğusunda Bolu, kuzeydoğusunda Zonguldak ve batısında Sakarya illeri ile komşuyken, kuzeyinde Karadeniz ile sınırdır. İl merkezinin kuzeyinde Akçakoca, kuzeydoğusunda Yığılca, kuzeybatısında Çilimli ve Cumayeri, batısında Gümüşova ile güneydoğusunda Gölyaka ilçeleri yer alır. Avrupa-Asya arasında transit yol üzerinde yer alan konumu ile önemli bir şehir olan Düzce’nin deniz seviyesinden yüksekliği 160 metre kadardır. Dört bir tarafını saran dağların yükseltisi doğudan batıya ve iç kısımdan deniz kıyısına doğru azalmakta ve yükseltileri 2000 m'yi geçmemektedir. [4]
Düzce İlinin İklim Özellikleri
Düzce ili Karadeniz ve Marmara iklimlerinin etkisi altında olup, kuzey ve doğu bölümlerinde Karadeniz iklimi, güney ve batı bölümlerinde Marmara iklimi görülür. Düzce’de yazlar sıcak, kışlar kısmen soğuk ve ılıman geçer. Bölgenin ormanlık olması, Karadeniz’e kıyısı olması ve deniz tarafındaki dağların denizden gelecek nemi tutacak kadar yüksek olmaması yağışların bol olmasını sağlamaktadır. Toplam yağış kayalık alanlar dışında kalan yeşil örtünün sürekliliğini sağlamaktadır. [5]
Bölgede sonbahar ve kış en yağışlı iki mevsim olup, en kurak mevsim yazdır. Düzce ilinde ortalama en düşük sıcaklık 8,5 °C, ortalama en yüksek sıcaklık ise 19,3 °C olarak kaydedilmiştir. Düzce için yıllık sıcaklık ortalaması 13 °C’dir. Yıllık toplam yağışların ortalaması 831 mm’dir. [6]
Düzce’nin Gölleri ve Akarsuları
İlin en önemli gölleri arasında Efteni Gölü de geçmişte 580 ha alana sahipken 1970’li yıllarda yapılan kurutma çalışmaları ile 25 hektara kadar küçültülmüştür. Sulak alanların öneminin anlaşılmasından sonra Efteni Gölü 1992 yılında “Su Kuşları Koruma ve Üretme Sahası” statüsüne alınmıştır.[11] Efteni Gölü’nü, doğusundan gelen Şakuçdere ve Karadere, güneyinden gelen Hamamçayı, Cevizlik dereleri beslemektedir.[7] Kurugöl, Topuk gölü, Islakgöl ve Yayla Gölü diğer göllerini oluşturmaktadır. En önemli akarsuyu olan Melen çayı Yığılca ilçe sınırları içinden doğar güneyden Uğur, Sığırlık, Samandere ve Torkul dereleri ile, doğudan Asar, batıdan da Aksu deresini alır ve Akçakoca Melenağzı köyünden denize dökülür. [8]
Samandere Şelalesi Orman Bakanlığı tarafından 1988 yılında Tabiat Anıtı olarak tescil edilmiş ve koruma altına alınmıştır. [9]
Düzce İlinin Jeolojik Yapısı ve Toprak Özellikler
Düzce ovası jeolojik bakımdan IV. Zaman (Kuaterner) alüvyon oluşumlarını kapsamaktadır. Ovanın jeolojik yapısı holosen-yeni alüvyondur. Aluviyal toprak yapısı podsolik ve esmer orman topraklarını içermektedir. Eğimi %1’den az olan ovanın anakayası tortul, toprağı ince tekstürlü ve az taşlıdır. Düzce havzası Türkiye’nin en önemli aktif faylarından birisi olan Kuzey Anadolu Fayı (KAF) üzerinde yer almaktadır. [10]
Yukarıda açıklandığı üzere Düzce ilimiz başta coğrafik yapısı olmak üzere, iklim özellikleri, çevrelerindeki farklı habitatlarıyla birlikte akarsu ve gölleri, toprak özellikleri ve jeolojik yapısı itibariyle birlikte farklı ekosisteme (ormanları, dağları, kayalıkları vb.) sahiptir. İlimizin bu olağan üstü ekosistem ve habitat çeşitliliği de beraberinde zengin tür ve popülasyon çeşitliliğinin oluşmasına da neden olmuştur.
Düzce İlinin Florası ve Bitki Örtüsü
Düzce İli ve yakın çevresinde yapılan flora çalışmaları sonucunda 102 familya, 471 cins, 1200 tür ve tür altı takson tespit edilmiştir. Düzce ili, Türkiye Florası’na göre A3 karesinde olup coğrafi konumundan kaynaklı Avrupa-Sibirya, Akdeniz ve İran-Turan Fitocoğrafik bölgelerinin üçünü de kapsayacak şekilde yer almaktadır. Flora alanı bakımından ise Orta Batı Karadeniz (Öksin) ve Kurakçıl Batı Karadeniz (Ksero-Öksin) geçiş bölgesinde yer almaktadır. [12]
Orman örtüsü olarak açık tohumlulardan (Gymnosperm); Sarıçam (Pinus sylvestris), Karaçam (Pinus nigra), Doğu Karadeniz Köknarı (Abies nordmanniana) ve Köknar (A. bornmuelleriana) ağaçlarından meydana gelen saf ve karışık ormanlar bulunmaktadır. [13]
Ormanlar içerisinde kapalı tohumlulara (Angiosperm); ait Kayın (Fagus orientalis), Meşe (Quercus petraea), Ihlamur (Tilia tomentosa), Kestane (Castanea sativa), Söğüt (Salix alba), Dişbudak (Fraxinus angustifolia), Titrekkayak (Populus tremula), gibi yapraklı ağaçlar tek ya da topluluk halinde bulunurken Defne (Laurus nobilis), Kocayemiş (Arbutus unedo), Funda (Erica arborea), Laden (Cistus creticus), Menengiç (Pistacia terebinthus), gibi çalılardan oluşan yalancı maki vejetasyonu görülür .[14]
Ormangülü (Rhododendron ponticum), Şimşir (Buxus sempervirens), Alıç (Crataegus rhipidophylla), Ardıç (Juniperus communis) gibi çalı ve ağaççıklar orman kuşaklarında dağınık halde bulunurlar. [15]
Hâkim bitki örtüsünde alt örtü olarak; Böğürtlen (Rubus canescens), Kuşburnu (Rosa canina), Kızılcık (Cornus mas), Ateş Dikeni (Pyracantha coccinea), büyük yapraklı dikenli mersin (Ruscus hypoglossum), Patlak (Staphylea pinnata), gibi çalılar yer alırken, Kekik (Thymus), Papatya (Anthemis coelopoda), Sütleğen (Euphorbia sp.), Nane (Mentha piperta), Orman sarmaşığı (Hedera helix), Diken ucu (Smilax excelsa) ve Akasma (Clematis vitalba) gibi sarılıcıların (Lianların) olduğu otsu bitkiler de yer almaktadır.[16]
Ülkemizde yaklaşık 12.000 bitki türü bulunmaktadır. Yapılan çalışmalarla birlikte bu 12.000 bitki türünden 3.649 taksonun endemik olduğu ve endemizm oranın %31,2 olduğu belirlenmiştir.[17]
Düzce ili için endemik takson sayısı 71 olup (Aksoy, Koçer ve Aslan, 2010) bunların içinden lokal endemik olanlar Centaure yaltirikii, Cephalaria duzceensis, Lythrum anatolicum, Seseli resinosum. [18]
Düzce İlinin Hayvan Varlığı ve Faunası
Efteni Gölü’nde yapılan çalışmalarda omurgalılardan 10 balık (Actinopterygii), 2 çiftyaşamlı (Amphibia), 6 sürüngen (Reptilia), 129 kuş (Aves) ve 9 memeli (Mammalia) olmak üzere toplam 156 tür tespit edilmiştir. Balıklardan Çapak Balığı (Abramis brama), Kızılgöz (Rutilus rutilus), Vardar Dikenli Çoprabalığı (Cobitis vardarensis), Tatlısu Levreği (Perca fluviatilis) ve Maymun Kaya Balığı (Neogobius fluviatilis); sürüngenlerden Benekli Kaplumbağa (Emys orbicularis), Yılanımsı Kertenkele (Anguis fragilis), Yarı Sucul Yılan (Natrix tessellata); memelilerden Bahçe Sivri Faresi (Crocidura suaveolens), Anadolu Sincabı (Scirus anomalus) ve Bayağı Gelincik (Mustela nivalis) Düzce yöresinden kaydı ilk defa verilmiştir. [19]
Diğer bir araştırma da karaca (Capreolus capreolus), geyik (Cervus elaphus), su samuru (Lutra lutra), kurt (Canis lupus), bozayı (Ursus arctos), yaban tavşanı (Lepus europaeus), uzun kanatlı yarasa (Miniopterus schreibersii), çakal (Canis aureus), yaban kedisi (Felis silvestris), kaya sansarı (Martes foina), porsuk (Meles meles), sincap (Sciurus anomalus), kirpi (Erinaceus concolor), gelincik (Mustela nivalis), yaban domuzu (Sus scrofa) ve tilki (Vulpes vulpes) olmak üzere 7 takım (ordo), 10 aileye (familyaya) ait 16 memeli türü tespit edilmiştir. [20]
Bütün bu örnekler Düzce ilimizin ne kadar önemli bir biyolojik çeşitliliğe sahip olduğunu bizlere göstermektedir.
KAYNAKÇA
[1] Algan, Z. (2019). Düzce İli memeli Biyoçeşitliliği ve Ekolojisi, Yüksek Lisans Tezi, Batman Üniversitesi / Fen Bilimleri Enstitüsü / Biyoloji Ana Bilim Dalı/ 73s.:1
[2] Cangün, C. (2010). Kaplandede Dağı'nın Biryofit Florası (Düzce), Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi / Fen Bilimleri Enstitüsü / Biyoloji Ana Bilim Dalı/ 99s.:1
[6] Usta, E. B. (2021). Samandere Vadisi (Düzce) ve Çevresinin Etnobotanik Özellikleri, Yüksek Lisans Tezi, Düzce Üniversitesi / Fen Bilimleri Enstitüsü / Biyoloji Ana Bilim Dalı/ 254s.:7-8
[7] Keten, A. (2009). Düzce-Efteni Gölü Vertebrata (Omurgalı) Faunası Üzerine Araştırmalar, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi / Fen Bilimleri Enstitüsü / Orman Mühendisliği Ana Bilim Dalı / Orman Entomolojisi/ 181s.:41
[8] Algan, Z. (2019). Düzce İli memeli Biyoçeşitliliği ve Ekolojisi, Yüksek Lisans Tezi, Batman Üniversitesi / Fen Bilimleri Enstitüsü / Biyoloji Ana Bilim Dalı/ 73s.:7
[9] Usta, E. B. (2021). Samandere Vadisi (Düzce) ve Çevresinin Etnobotanik Özellikleri, Yüksek Lisans Tezi, Düzce Üniversitesi / Fen Bilimleri Enstitüsü / Biyoloji Ana Bilim Dalı/ 254s.:7
[10] Keten, A. (2009). Düzce-Efteni Gölü Vertebrata (Omurgalı) Faunası Üzerine Araştırmalar, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi / Fen Bilimleri Enstitüsü / Orman Mühendisliği Ana Bilim Dalı / Orman Entomolojisi/ 181s.:16
[11] Keten, A. (2009). Düzce-Efteni Gölü Vertebrata (Omurgalı) Faunası Üzerine Araştırmalar, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi / Fen Bilimleri Enstitüsü / Orman Mühendisliği Ana Bilim Dalı / Orman Entomolojisi/ 181s.: XI
[12], [13], [14], [15] Atsay, Ç. (2021). Düzce Yöresi Ballarında Polen Analiz, Yüksek Lisans Tezi, Düzce Üniversitesi / Lisansüstü Eğitim Enstitüsü / Biyoloji Ana Bilim Dalı/ 202s.:18
[16] Atsay, Ç. (2021). Düzce Yöresi Ballarında Polen Analiz, Yüksek Lisans Tezi, Düzce Üniversitesi / Lisansüstü Eğitim Enstitüsü / Biyoloji Ana Bilim Dalı/ 202s.:18-19
[17], [18] Atsay, Ç. (2021). Düzce Yöresi Ballarında Polen Analiz, Yüksek Lisans Tezi, Düzce Üniversitesi / Lisansüstü Eğitim Enstitüsü / Biyoloji Ana Bilim Dalı/ 202s.:19
[19] Keten, A. (2009). Düzce-Efteni Gölü Vertebrata (Omurgalı) Faunası Üzerine Araştırmalar, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi / Fen Bilimleri Enstitüsü / Orman Mühendisliği Ana Bilim Dalı / Orman Entomolojisi/ 181s.: XI
[20] Algan, Z. (2019). Düzce İli memeli Biyoçeşitliliği ve Ekolojisi, Yüksek Lisans Tezi, Batman Üniversitesi / Fen Bilimleri Enstitüsü / Biyoloji Ana Bilim Dalı/ 73s.:i
Bu çalışmayı yapmaya beni teşvik eden ve desteklerini esirgemeyen değerli hocam Dr. Öğr. Üyesi Ömer Seyfettin SEVİNÇ’ e en içten dileklerimle teşekkür ederim.
MİNE OKTAY DÜZCE ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM FAKÜLTESİ FEN BİLGİSİ ÖĞRETMENLİĞİ 2.SINIF ÖĞRENCİSİ
Yorum Yap